‘Het gaat om kansen bieden, en uitdagen er alles uit te halen’

‘Ik ben heel blij dat ik leiding mag geven aan deze ontwikkeling. En als ik leraar zou zijn, zou ik het geweldig vinden om zo mijn vak te verrijken. Want ik zie zoveel collega’s zich op een geweldige manier ontwikkelen’.

‘Bij vacatures zien wij veel gerichte belangstelling, want leraren zijn oprecht geïnteresseerd in gepersonaliseerd onderwijs. Tegelijk geven zij allemaal aan dat er tijdens hun opleiding nauwelijks aandacht aan is gegeven’.

Twee citaten van schoolleiders binnen gepersonaliseerd onderwijs. Heidy van den Berg van het Van Kinsbergen College in Elburg (272 leerlingen, vmbo bl, vmbo kl, mavo, havo, atheneum). En Rolf van Rosmalen van Zeven Linden in Dedemsvaart (475 leerlingen, vmbo, mavo, havo, atheneum).

Schoolleider Heidy van den Berg van het Van Kinsbergen College in Elburg
Schoolleider Rolf van Rosmalen van de Zeven Linden in Dedemsvaart
Verschillend

Van Kinsbergen en Zeven Linden zijn beide onderdeel van de stichting OOZ (Openbaar Onderwijs Zwolle & Regio), die openbaar basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs verzorgt op bijna veertig scholen. Maar zijn langs verschillende wegen bij gepersonaliseerd onderwijs uitgekomen.

Zeven Linden is pas sinds een jaar actief, maar was al heel vroeg betrokken bij het gepersonaliseerd gedachtengoed. ‘Wij hadden een aantal jaar geleden al’, vertelt Rolf van Rosmalen, ‘een vorm van gepersonaliseerd onderwijs. Door vakken in de bovenbouw naast elkaar te roosteren, waarbij leraren onderling afspraken hoe lang met bepaalde groepen werd gewerkt. Wij hebben bovendien vanaf het begin in contact gestaan met Kunskapsskolan Nederland. Maar hebben toen besloten: nu nog niet. Dat ligt inmiddels dus anders, want ook wij zijn sinds een jaar aangehaakt.’

Bij Van Kinsbergen – geeft Heidy van den Berg aan – is zelfs het gebouw in Elburg met de gedachte aan gepersonaliseerd onderwijs ontworpen. ‘Wij hebben ook vanaf het eerste begin een ‘elke leerling een eigen device’ filosofie gehad, zodat leerlingen op elk moment en op elke plek zouden kunnen werken/leren. Maar zochten tegelijk naar de juiste visie, organisatie en structuur om gepersonaliseerd onderwijs integraal mee vorm te geven. Dat hebben wij bij Kunskapsskolan gevonden. En inmiddels zitten wij in het traject om Kunskapsskolan Partnerschool te worden’.

Discussie

Beide schoolleiders geven aan met veel plezier gepersonaliseerd onderwijs voor hun leerlingen mogelijk te maken. Maar zien – onder meer binnen de social media – ook hoe fel de discussies daarover zijn. Met name tussen onderwijsmensen onderling. ‘Je moet dit, zegt Heidy van den Berg met een glimlach, ‘vergelijken met het voetbal. Nederland heeft 17 miljoen bondscoaches. Want iedereen heeft er verstand van. En dus weet iedereen wat er moet gebeuren, en vooral ook wat niet. Binnen het onderwijs is dat niet anders. Iedereen heeft er verstand van. En dat verklaart de felheid waarmee mensen met elkaar in debat gaan. Terwijl een groot deel van hen geen idee heeft wat gepersonaliseerd onderwijs precies inhoudt. Dus zeg ik steeds: gepersonaliseerd onderwijs is iets waarin je je eerst moet verdiepen. Net zoals dat decennia terug het geval was bij Maria Montessori en het Dalton onderwijs. Daar stelt tegenwoordig – los van wat je van deze onderwijsvorm vindt – niemand meer inhoudelijk vraagtekens bij. En zo zal het ook bij gepersonaliseerd onderwijs gaan. Uiteindelijk gaat men beseffen dat gepersonaliseerd onderwijs gaat over leerlingen centraal stellen en zo goed mogelijk voorbereiden op hun leven in de snel veranderende samenleving. Over kansen bieden, en leerlingen uitdagen er alles uit te halen wat er in zit. Omdat we allemaal sterke kanten hebben, en de meeste mensen in het latere leven dingen gaan doen waar zij goed in zijn. Dus is het niet meer dan logisch dat je op school veel aandacht geeft aan de persoonlijke talenten van leerlingen en de vaardigheden om die talenten te realiseren. Uiteraard gecombineerd met de kennis die hoort bij de opleiding en het diploma.’

Angst

Rolf van Rosmalen ziet bij leraren ook een angst voor vernieuwing. ‘Men vraagt zich af: hoe ga ik daarbij aanhaken? Kan ik het wel, of wil ik dit wel? En natuurlijk, gepersonaliseerd onderwijs brengt leraren in een nieuwe omgeving. Menigeen vindt het bijvoorbeeld moeilijk om feedback te geven, in plaats van een toets na te kijken en van een cijfer te voorzien. Maar het mooie is dat je leraren snel ziet ontwikkelen. Zij worden – net als de leerlingen, trouwens – meer eigenaar van het onderwijsproces. Door zelf of met elkaar zaken op te pakken en tot verrassende nieuwe onderwijsinnovaties te komen. Bovendien hoor ik zóveel leraren vertellen dat het contact met de leerlingen beter en intensiever is geworden.’

‘Laatst kwam een oudere collega naar mij toe die zei: ‘ik ben zo blij dat we de stap naar gepersonaliseerd onderwijs hebben gemaakt. Want anders was ik met pensioen gegaan, en had ik dit allemaal niet kunnen meemaken. En een andere collega vertelde mij kort geleden nog te hebben besloten af te zien van haar ouderschapsverlof. Want zij wilde niets van de fascinerende overgang naar gepersonaliseerd onderwijs missen. En dit enthousiasme geldt niet alleen voor de leraren. Ik ben het afgelopen jaar veel in gesprek geweest met ouders. Want binnen gepersonaliseerd onderwijs worden ouders immers intensiever bij de ontwikkeling van hun kinderen betrokken. En kan zeggen dat menigeen inmiddels een echte ambassadeur is geworden van de school.’

‘Aan de andere kant’, geeft Heidy aan, ‘mogen we de ogen niet sluiten voor de kritiek die er onder ouders leeft. Want ook hier heb ik ouders die zeggen dat zij ontevreden zijn over de school. Maar als we het daar dan over hebben, blijkt dat die ontevredenheid vaak gaat over de complexiteit van de digitale leeromgeving, de Learning Portal. Over dat mensen zaken niet gemakkelijk kunnen vinden. Mede hierdoor is het imago van gepersonaliseerd onderwijs onder ouders nog breekbaar. Daar hebben we dus echt nog het een en ander te doen. Door, zoals wij doen, ook regelmatig ouderavonden te houden specifiek gericht op het omgaan met de Learning Portal.’

Partnerschool

Beide schoolleiders zijn overtuigd van de toegevoegde waarde van gepersonaliseerd onderwijs voor zowel leerlingen als leraren. Maar uiten tegelijk ook een waarschuwing. ‘Je ziet toch nog veel scholen’, zegt Heidy, ‘die om de verkeerde redenen grijpen naar andere onderwijsvormen. Bijvoorbeeld omdat zij in een krimpregio zitten en qua leerlingen moeten concurreren met andere scholen. Of te maken hebben met tegenvallende resultaten, en om die reden ‘iets anders’ willen doen. In die zin begrijp ik de oproep van de Onderwijsinspectie in haar ‘Staat van het Onderwijs 2019’ helemaal.’

‘Het gaat erom dat je de leerling en zijn/haar toekomst centraal stelt’, stelt Rolf vast. ‘En heel bewust het gepersonaliseerd onderwijs daaromheen bouwt. Collega’s onderschatten te vaak dat een transitie naar gepersonaliseerd onderwijs vier tot acht jaar kost. Zoiets gaat stap voor stap. Waarbij sommige vragen gedurende het proces nog niet kunnen worden beantwoord.’

‘Bij Van Kinsbergen’, vult Heidy aan, ‘zijn wij na jaren van ontwikkeling nu bezig de stap naar Partnerschool te maken. Wat niet alleen betekent dat wij het Kunskapsskolan onderwijsmodel in zijn geheel binnen de school implementeren, maar ook de kwaliteitseisen volledig omarmen. Dus wordt ons onderwijs op dit moment door Kunskapsskolan professionals uit Nederland en Zweden onder een vergrootglas gelegd. En de manier waarop men dat doet, is echt fantastisch. Het gaat immers ook om de wens te willen leren van elkaar, en samen de kwaliteit te realiseren en borgen die nodig is binnen het internationale Kunskapsskolan netwerk. Daar wordt letterlijk en figuurlijk iedereen beter van. De leerlingen, de leraren, de ouders en de school als geheel.’

Deel binnen je eigen netwerk: